Jedyna romańska rotunda na terenie Polski zachowana wraz ze sklepieniem nawy. Datowana na XI lub XII wiek, należy do grupy rotund jedno apsydowych, wznoszonych w Europie w okresie od VIII do XIII wieku. Świątynia została wzniesiona z kamienia wapiennego. Budowlę nakryto kopułą z rzędów pierścieniowo ułożonych płaskich kamieni połączonych wapienną zaprawą. Absydę przesklepiono sferyczną konchą.
Historia:
Najstarszy opis Kasztelanii cieszyńskiej pochodzi z roku 1155, kiedy to nazwa grodu Tescin wymieniona została wraz z innymi grodami kasztelańskimi w skierowanej do biskupa wrocławskiego Waltera bulli protekcyjnej papieża Hadriana IV. O istnieniu na terenie Cieszyna świątyni po raz pierwszy wspomina wystawiony 25 maja 1223 przez biskupa Wawrzyńca dla klasztoru norbertanek z Rybnika dokument, informujący o funkcjonowaniu w mieście ecclesiae. Koniec XIII i cały XIV wiek to okres przebudowy zamku i zastąpienie umocnień drewnianych murowanymi. Romańska rotunda została dopasowana do gotyckiego zamku: poziom pierwotnie kamiennej posadzki podniesiono o dwa metry, zamurowano romańskie okna w absydzie, tworząc większe, gotyckie.
Po wojnie trzydziestoletniej zamek znajdował się w stanie ruiny, w związku z czym siedzibę książęcą przeniesiono do zamku dolnego, zaś na wzgórzu, według urbarza z 1755 roku, mieściły się spichlerze, sad owocowy i zabudowania gospodarcze. Na rycinie z 1789 roku rotunda ukazana została jako opięta przyporami i połączona za pomocą wspartego na filarach łuku z czworobocznym budynkiem. Po wygaśnięciu dynastii Piastów Cieszyn otrzymali w spadku Habsburgowie, którzy jednak aż do 1839 nie zajmowali się nim. Dopiero arcyksiążę Karol nakazał przekształcenie Wzgórza Zamkowego w romantyczny ogród ze sztucznymi ruinami i pawilonem, skrywającym pod klasycystycznym kostiumem romańskie mury omawianego obiektu. Obecny wygląd budowla zawdzięcza przeprowadzonej w połowie XX wieku reromanizacji. Resakralizacja rotundy, służącej po drugiej wojnie światowej jako obiekt turystyczny, miała miejsce 6 grudnia 1997 roku.